ISIM DHOMIR
Isim dhomir sangat berpengaruh pada pemahaman dan penerjemahan seorang pembaca bahasa Arab. Maka disini YUMU menyediakan pula cara mengetahui konteks bacaan melalui isim dhomir yang harus diketahui setiap pelajar YUMU. Karena menurut pengalaman penulis walaupun Anda sudah hafal bentuk-bentuk isim dhomir dan artinya tetapi pada praktek membaca dan menerjemah teks bahasa Arab kesulitan justru terjadi pada penggunaan isim dhomir dan mencari rujukannya. Padahal jika salah menentukan rujukan isim dhomir maka dipastikan terjemah teks itu salah semua karena ibarat mengirim surat dengan alamat salah maka surat tidak sampai.
Tabel Isim Dhomir
Kata ganti mahal (berposisi) rofa’ yang tidak melekat pada kata lain / Munfashil bariz (untuk Subjek /Predikat/tawabi’) | Kata ganti mahal nashob yang tidak melekat pada kata lain dan nampak /Munfashil bariz (untuk objek/tawabi’) | Kata ganti mahal jer yang melekat pada kata lain dan nampak/Muttashil bariz | |
Ia/dia (Fauzi) | هُوَ | إِيَّاهُ | بِهِ , لَهُ |
Ia/dia (Fauzi dan Joni) | هُمَا | إِيَّاهُمَا | بِهِمَا , لَهُمَا |
Mereka (Fauzi, Joni dan Lutfi atau lebih) | هُمْ (Ia mereka lelaki) | إِيَّاهُمْ (ia mereka lelaki artinya) | بِهِمْ , لَهُمْ (lelaki, bagi ia dan karena mereka) |
Ia/dia (Fatimah) | هِيَ | إِيَّاهَا | بِهَا , لَهَا |
Ia/dia (Fatimah dan Zaenab) | هُمَا | إِيَّاهُمَا | بِهِمَا , لَهُمَا |
Mereka (Fatimah, Zaenab dan Hindun) | هُنَّ (ia mereka wanita) | إِيَّاهُنَّ (ia mereka wanita artinya) | بِهِنَّ , لَهُنَّ (wanita, bagi ia dan karena mereka) |
Kamu (Fauzi) | أَنْتَ | إِيَّاكَ | بِكَ , لَكَ |
Kamu (Fauzi dan Joni) | أَنْتُمَا | إِيَّاكُمَا | بِكُمَا , لَكُمَا |
Kamu/kalian (Fauzi, Joni dan Lufti atau lebih) | أَنْتُمْ (kamu lelaki) | إِيَّاكُمْ (kamu kalian untuk lelaki) | بِكُمْ , لَكُمْ (lelaki, bagi kamu dan karena kamu) |
Kamu (Fatimah) | أَنْتِ | إِيَّاكِ | بِكِ , لَكِ |
Kamu (Fatimah dan Zaenab) | أَنْتُمَا | إِيَّاكُمَا | بِكُمَا , لَكُمَا |
Kamu/kalian (Fatimah, Zaenab dan Hindun atau lebih) | أَنْتُنَّ (kamu kalian wanita) | إِيَّاكُنَّ (kamu kalian wanita artinya) | بِكُنَّ , لَكُنَّ (wanita, bagi kamu dan karena kamu) |
Saya | أَنَا (saya) | إِيَّايَ(نِيْ muttasil) | بِيْ , لِيْ (miliku dan karena aku) |
Kami/kita | نَحْنُ (kami kita semua) | إِيَّانَا (Saya kita semua) | بِنَا , لَنَا (milik kita dan karena kita) |
Bagaimana untuk isim dhomir yang melekat pada fi’il? Isim dhomir yang melekat pada fi’il dibahas khusus di kajian Shorof YUMU. Berikut kami sajikan cara mencari rujukan dhomir dalam teks basaha Arab:
(وبعد): هذا كتاب في غاية الاختصار والتهذيب، وضعته على الكتاب المسمى بالتقريب لينتفع به المحتاج من المبتدئين لفروع الشريعة والدين، وليكون وسيلة لنجاتي يوم الدين، ونفعاً لعباده المسلمين إنه سميع دعاء عباده، وقريب مجيب، ومن قصده لا يخيب {وَإذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإنِّي قَرِيبٌ} (سورة البقرة: الآية 186). (فتح القريب المجيب)
TABEL ANALISA KONTEKS DENGAN ISIM DHOMIR
ضمائر | شروح | خطاب | مراجع | ظواهر |
وضعته | (أنا + هو) | Penulis membuat kitab Taqrib | أنا: Penulisهو: kitab Taqrib | – المصنف – كتاب |
لينتفع به المحتاج | هو | Agar orang yang butuh pada kitab Taqrib memanfaatkannya | هو: kitab Taqrib | – كتاب |
وليكون وسيلة | هو | agar menjadi perantara | هو: kitab Taqrib | – كتاب |
لنجاتي | أنا | keselamatanku (di hari kiamat) | أنا: Penulis | – المصنف |
ونفعاً لعباده | هو | dan agar bermanfa’at bagi hamba-hambaNya (Allah) | هوAllah: | – الله |
إنه سميع | هو | Sesungguhnya Ia (Allah) maha mendengar | هوAllah: | – الله |
دعاء عباده | هو | Do’a hamba-Nya | هوAllah: | – الله |
ومن قصده | (هو + هو) | Barangsiapa meminta pada-Nya (Allah) | هو: مَنْهو: Allah | – مَنْ – الله |
لا يخيب | هو | Maka ia tak akan merugi | هو: مَنْ | – مَنْ |
وَإذَا سَأَلَكَ | أنت | dan jika bertanya kepadamu | أنت: Nabi Muhammad | – محمد |
عِبَادِي | أنا | dari hambaKu | أنا: Allah | – الله |
عَنِّي | أنا | tentang Aku | أنا: Allah | – الله |
فَإنِّي قَرِيبٌ | أنا | maka sesungguhnya Aku sangat dekat | أنا: Allah | – الله |
Bagaimana caranya khusus untuk mengetahui tempat kembalinya dhomir (marji’ ad-dhomir)? Baik, tentang cara mengetahui marji’-nya dhomir lebih baiknya membaca tabel berikut:
Tabel Tanda Rujukan Dhomir
Contoh | Tanda tekstual (lafadzi) |
– وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ ۚقَالَ مَعَاذَ اللَّهِ ۖ | مذكر/مؤنث |
– وَقَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا – وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ عِلْمًا ۖ وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنَا عَلَىٰ كَثِيرٍ مِّنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ – وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَٰنُ وَلَدًا ۗ سُبْحَانَهُ ۚ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ | مفرد/تثنية/جمع |
وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ | Jika ada dua lafadz atau lebih yang sama-sama cocok jadi rujukan dhomir maka dipilih yang paling dekat posisinya |
Contoh | Tanda kontekstual (ma’nawi) |
يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ | Marji’ setelah dhomir |
وتجب زكاة الفطر بثلاثة أشياء الإسلام وبغروب الشمس من آخر يوم من شهر رمضان ووجود الفضل عن قوته وقوت عياله في ذلك اليوم | Marji’ sebelum dhomir dengan memperkirakan rujukan dhomir yang sesuai (karena dianggap umum) |
وليكون وسيلة لنجاتي يوم الدين، ونفعاً لعباده المسلمين إنه سميع دعاء عباده | Marji’ setelah dhomir dengan memperkirakan rujukan dhomir yang sesuai (karena dianggap umum) |
أَسْرِعُوا بالجنازة، فإنْ تَكُ صالحةً فخيرٌ تُقدِّمُونَها إليها، وإنْ تكُ سِوَى ذلك فشرٌ تَضَعُونَه عن رِقَابِكم | Rujukan dhomir terkadang tidak sama harus mudzakar dengan mudzakar atau mu’annats tidak harus dengan mu’annats (umumnya ada lafadz yang memisahkan) |
– وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا – إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّي لَأَظُنُّهُ كَاذِبًا | Jika marji’ dhomir berupa mudhof dan mudhof ilaih maka bisa dipilih mana yang sesuai konteksnya |
Shorof lughowi
Shorof lughowi pada umumya hanya membahas isim dhomir bertemu dengan fi’il atau bertemu dengan huruf tertentu. Walau ada pembahasan lainnya akantetapi yang menjadi materi utama yang dibahas di YUMU hanya itu. Perhatikan, praktekkan dan hafalkan tabel berikut:
Fi’il Nahi | Fi’il Amar | Fi’il Mudhori’ | Fi’il Madhi | Dhomir |
I’rob jazm | I’rob jazm (6 yang awal) Mabni sukun (6 yang akir) | I’rob rofa’ | Mabni fathah | |
– | لِيَنْصُرْ | يَنْصُرُ | نَصَرَ | هُوَ/زَيْدٌ |
– | لٍيًنْصُرَا | يَنْصُرَانِ | نَصَرَا | هُمَا/زَيْدٌ وَفَاتِحٌ |
– | لِيَنْصُرُوْا | يَنْصُرُوْنَ | نَصَرُوْا | هُمْ/زَيْدٌ وَفَاتِحٌ وَمُنِيْرٌ (ia, dia atau mereka) |
– | لِتَنْصُرْ | تَنْصُرُ | نَصَرَتْ | هِيَ/فَاطِمَةُ |
– | لِتَنْصُرَا | تَنْصُرَانِ | نَصَرَتَا | هُمَا/فَاطِمَةُ وَهِنْدٌ |
– | لِيَنْصُرْنَ | يَنْصُرْنَ | نَصَرْنَ | هُنَّ/فَاطِمَةُ وَهِنْدٌ وَعَائِشَةُ (ia, dia atau mereka) |
لَاتَنْصُرْ | اُنْصُرْ | تَنْصُرُ | نَصَرْتَ | أَنْتَ/زَيْدٌ |
لَا تَنْصُرَا | اُنْصُرَا | تَنْصُرَانِ | نَصَرْتُمَا | أَنْتُمَا/زَيْدٌ وَفَاتِحٌ |
لَاتَنْصُرُوْا | اُنْصُرُوْا | تَنْصُرُوْنَ | نَصَرْتُمْ | أَنْتُمْ/زَيْدٌ وَفَاتِحٌ وَمُنِيْرٌ (kamu lelaki) |
لَاتَنْصُرِيْ | اُنْصُرِيْ | تَنْصُرِيْنَ | نَصَرْتِ | أَنْتِ/فَاطِمَةُ |
لَاتَنْصُرَا | اُنْصُرَا | تَنْصُرَانِ | نَصَرْتُمَا | أَنْتُمَا/فَاطِمَةُ وَهِنْدٌ |
لَاتَنْصُرْنَ | اُنْصُرْنَ | تَنْصُرْنَ | نَصَرْتُنَّ | أَنْتُنَّ /زَيْدٌ وَفَاتِحٌ وَمُنِيْرٌ (kamu kalian wanita) |
– | – | أَنْصُرُ | نَصَرْتُ | أَنَا (saya) |
– | – | نَنْصُرُ | نَصَرْنَا | نَحْنُ (kami, kita) |
لِيَكْتُبَنْ/لِيَكْتُبَنَّ زيْدٌ كِتَابًا
اُكْتُبَنَّ/اُكْتُبَنْ كِتَابًا
LATIHAN
Tentukan bentuk Isim dhamir dari susunan berikut:
- نَظَرَ: هُوَ
- نَظَرَا
- نَظَرُوْا
- نَظَرَتْ
- نَظَرَتَا
- نَظَرْنَ
- نَظَرْتَ
- نَظَرْتُمَا
- نَظَرْتُمْ
- نَظَرْتِ
- نَظَرْتُمَا
- نَظَرْتُنَّ
- نَظَرْتُ
- نَظَرْنَا
- يَقُوْلُ
- يَقُوْلَانِ
- يَقُوْلُوْنَ
- تَقُوْلُ
- تَقُوْلُوْنَ
- تَقُوْلِيْنَ
- أَقًوْلُ
- نَقُوْلُ
- تَكَلَّمْ
- تَكَلَّمَا
- تَكَلَّمُوْا
- تَكَلَّمِيْ
- تَكَلَّمَا
- تَكَلَّمْنَ
- لِيَتَكَلَّمْ
- لِيَتَكَلَّمَا
- لِيَتَكَلَّمُوْا
- لِتَتَكَلَّمْ
- لِتَتَكَلَّمَا
- لِيَتَكَلَّمْنَ
LATIHAN
Tentukan Isim Dhamir dari bacaan berikut dengan memberi garis bawah ( ___ ) dan terjemahkan kedalam bahasa Indonesia:
- أَعْلِنُوْا هَذَا النِّكَاحَ وَاجْعَلُوْهُ فِي الْمَسَاجِدِ وَاضْرِبُوْا عَلَيْهِ بِالدُّفُوْفِ (رواه الترمذي عن عائشة)
- اِصْنَعِ الْمَعْرُوْفَ إِلَى مَنْ هُوَ أَهْلُهُ وَإِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَإِنْ أَصَبْتَ أَهْلَهُ أَصَبْتَ أَهْلَهُ وَإِنْ لَمْ تُصِبْ أَهْلَهُ كُنْتَ أَنْتَ أَهْلَهُ (رواه الخطيب عن ابن عمر)
- اِغْسِلُوْا ثِيَابَكُمْ وَخُذُوْا مِنْ شَعْرِكُمْ وَاسْتَاكُوْا وَتَزَيَّنُوْا وَتَنَظَّفُوْا فَإِنَّ بَنِيْ إِسْرَائِيْلَ لَمْ يَكُوْنُوْا يَفْعَلُوْنَ ذَلِكَ فَزَنَتْ نِسَآءُهُمْ (رواه ابن عساكر عن علي)
- اِعْلَمُوْا أَنَهُ لَيْسَ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلِيْهِ مِنْ مَالِهِ مَالُكَ مَاقَدَّمْتَ وَمَالُ وَارِثِكَ مَاأَخَّرْتَ (رواه النسائي عن ابن مسعود)
5. اَلضَّمِيْرُ فِي الضَّمِيْرِ مَنْ لَايَعْرِفْ مَرْجِعَ الضَّمِيْرِ فَلَيْسَ لَهُ ضَمِيْرٌ